Nieuwe onderwijsruimte
Creëer eigenaarschap met onderwijs in units, leerpleinen en domeinen
Rianne Neering, Tjitske Bergsma (2021). Lanoo Campus: Amsterdam en Leuven
Een boek om je perspectief op onderwijs te verruimen! Onderwijs zo organiseren dat didactiek en pedagogiek passen bij de ontwikkeling van de leerlingen door te werken in domeinen, leerpleinen of units. Het klaslokaal staat niet in bus-opstelling of in groepjes opgesteld omdat de docent dan een handig overzicht heeft maar is naar verschillende werkvormen en leerstijlen van de leerling ingericht. De leerling is/ wordt eigenaar van het eigen leren in een aangepaste voorbereide leeromgeving. Dit vraagt om visie op onderwijs en leren. Dit vraagt om samenwerking van verschillende docenten en een andere omgang, afstemming met de leerlingen.
In Nieuwe Onderwijsruimte wordt anders en uitdagend geleerd.
Docenten ontwerpen het onderwijs breed naar de behoefte en vermogens van de leerling. De leerling wordt eigenaar van zijn/haar leerproces en dat vraagt om een andere houding/ framing van leerlingen, medewerkers, schoolleiders en ouders.
Deze visie op leren lijkt goed aan te sluiten bij "Teamgerichte organisatie" van Ben van der Hilst (zie blog #5 2021). Ging het bij Van Der Hilst vooral om de organisatiestructuur en de nieuwe rol en taak van docententeams in Nieuwe Onderwijsruimte gaat het vooral over zgn. domein-pedagogiek c.q. didactiek .Het boek geeft zeer aansprekende voorbeelden voor docenten en schoolleiders in het PO en VO.
Dit boek helpt je met voorbeelden en theorie om een andere onderwijsvorm te doordenken. Vragen die aan bod komen zijn o.a.: Wat is een domein, hoe wil je een domein inrichten, wat vraagt dat van je medewerkers, welke pedagogiek is dan belangrijk en is dat in elke groep hetzelfde? Hoe groot is een groep en wil je groepen van een leerjaar of bouw door elkaar? Welke consequenties heeft dat voor het samenwerken, peer-to-peer van leerlingen en van docenten? Hoe richt je de ruimte letterlijk in en hoe richt je het leerproces inhoudelijk in? Hoe start je de dag en hoe leer en stimuleer je plannen? Welke scholing is er nodig om goed feedback te geven, te coachen en hoe ga je als team met elkaar om (teamteachen)? Hoe stuur je op leerdoelen en resultaten, formatief of ook summatief en zo ja hoe?
Kortom hoe ziet je onderwijsontwerp eruit? Welke oefening heb je nodig in hoge verwachtingen uiten en didactisch coachen? Wat gebeurt er als je de leerling echt meer eigenaarschap geeft? Hoe begeleid je dat? Hoe betrek je ouders actief en positief? In het boek staan er verschillende vormen en keuzes die boeiend zijn om te lezen en om weer terug te bladeren bij de ontwikkeling van je eigen team.
Het boek geeft heel veel informatie en voorbeeden op deze 'hoe'-vragen.
De rol van de schoolleider komt zijdelings naar voren. Aangezien dit blog juist ook de schoolleider aan wil spreken wil ik de consequenties voor de schoolleider expliciet noemen. In mijn ogen is deze bij visiegestuurd werken, en dus ook bij een visie gericht op eigenaarschap en domeinonderwijs, essentieel.
De schoolleider zorgt voor het kader en passende ondersteuning, coaching e.d.. Zij is verantwoordelijk voor een structuur die het teamteachen ondersteunt.
De schoolleider is de bouwmeester van de voorbereide (werk/team)omgeving van het onderwijs zodat de teamleden vervolgens kunnen zorgen voor een voorbereide leeromgeving voor de leerlingen. De zeggenschap over het domein ligt met de gegeven middelen, gefaciliteerd door de schoolleider, bij het team. Het team is eigenaar over het onderwijs in het team zoals de leerling eigenaar is/ wordt over het eigen leren. (p.42-43 e.v.) De schoolleider onderhoudt het contact naar buiten. De schoolleider is bij dit alles een rolmodel om de 'why' ook vorm te geven:
De rol van de schoolleider omvat de organisatie door eigenaarschap te nemen voor de bedoeling van het onderwijs door sturing op gesprekken met o.a. medewerkers, de inrichting en verantwoording van de middelen en de structuur van het onderwijs.
Nieuwe Onderwijsruimte schakelt van theoretische onderbouwing naar aansprekende praktijkvoorbeelden. Het vraagt om visie en moed en vooral heel veel samenwerking en afspraken. Tegelijkertijd geeft de Nieuwe Onderwijsruimte ook ruimte om te spelen, om fouten te maken, te onderzoeken en samen te leren. Docenten, leerlingen en schoolleiders leren van en met elkaar, vragen elkaar om feedback, …
Nieuwe Onderwijsruimte biedt letterlijk en figuurlijk ruimte om onderwijs en leren anders in te richten. Het biedt je helpende voorbeelden, verschillende aanpakken en veel inspiratie. Uitdagend om onderwijs en leren een nieuwe dimensie te geven; ruimte voor lerenden of je nu leerling, leraar of schoolleider bent!
Voor de (school)leider die met het team zoekt naar een visie op leren waarbij de leerling meer aan zet is, waarbij de rol van de (vak)docent verschuift, waar docenten samen verantwoordelijk zijn voor het onderwijs aan een groep leerlingen, waar schoolleiders moed hebben om ruimte en vertrouwen te geven en op de werkvloer mee te denken, te monitoren en te verbinden.
